Jak prawidłowo wykonać strop skośny żelbetowy? Kompletny poradnik krok po kroku

• Strop skośny żelbetowy jest trwalszy i bardziej wytrzymały niż drewniany
• Do wykonania potrzebne jest odpowiednie szalowanie, zbrojenie i beton
• Wymaga starannego planowania i fachowego wykonawstwa
• Zapewnia lepszą izolację akustyczną i ognioodporność
• Koszt wykonania jest wyższy niż w przypadku stropów drewnianych

Strop skośny żelbetowy to coraz częściej wybierane rozwiązanie w nowoczesnym budownictwie jednorodzinnym. Konstrukcja ta stanowi solidne i trwałe wykończenie poddasza, oferując znacznie lepsze parametry techniczne niż tradycyjne stropy drewniane. Jego wykonanie wymaga jednak odpowiedniego przygotowania, znajomości technik budowlanych oraz przestrzegania zasad sztuki inżynierskiej. Właściwie wykonany strop skośny z żelbetu zapewnia nie tylko bezpieczeństwo konstrukcyjne, ale także komfort akustyczny i termiczny dla mieszkańców.

Zanim przystąpimy do wykonania stropu skośnego żelbetowego, konieczne jest odpowiednie przygotowanie projektu konstrukcyjnego. Projekt musi uwzględniać obciążenia, jakie będzie przenosił strop, a także specyfikę budynku i warunki lokalne. W przypadku adaptacji poddasza nieużytkowego warto skonsultować się z konstruktorem, który oceni możliwość wykonania takiego stropu oraz zaproponuje optymalne rozwiązania. Należy pamiętać, że strop skośny żelbetowy znacząco obciąża ściany nośne, dlatego może być konieczne wzmocnienie istniejącej konstrukcji budynku.

Wykonanie stropu skośnego żelbetowego składa się z kilku kluczowych etapów. Pierwszym z nich jest przygotowanie odpowiedniego szalunku, który musi dokładnie odwzorowywać planowany kształt stropu. Szalunek podpierany jest stemplami, które muszą być odpowiednio rozmieszczone, aby wytrzymać ciężar mieszanki betonowej. Kolejnym etapem jest ułożenie zbrojenia, które decyduje o wytrzymałości całej konstrukcji. Pręty zbrojeniowe układa się zgodnie z projektem, pamiętając o zachowaniu odpowiednich dystansów od szalunku. Na końcu następuje betonowanie, które wymaga szczególnej staranności, zwłaszcza przy skośnych powierzchniach.

Rodzaje stropów żelbetowych

Na rynku budowlanym dostępne są różne rodzaje stropów żelbetowych, które można zastosować przy wykonywaniu skośnego dachu. Najczęściej wykorzystywane są stropy monolityczne i gęstożebrowe, każdy z nich ma swoje zalety i wady. Strop monolityczny wymaga pełnego deskowania, co zwiększa koszt wykonania, ale zapewnia jednolitą i wytrzymałą konstrukcję. Strop gęstożebrowy z kolei jest lżejszy i tańszy w wykonaniu, ponieważ wykorzystuje pustaki lub kształtki, które zmniejszają ilość potrzebnego betonu.

Wybór odpowiedniego rodzaju stropu zależy od wielu czynników, takich jak rozpiętość konstrukcji, obciążenia, wymagania przeciwpożarowe czy akustyczne. W przypadku stropów skośnych częściej stosuje się konstrukcję monolityczną, która lepiej przenosi obciążenia działające pod różnymi kątami. Należy jednak pamiętać, że wykonanie takiego stropu jest bardziej pracochłonne i wymaga większej precyzji przy szalowaniu i zbrojeniu.

Przy wykonywaniu stropu skośnego żelbetowego kluczowe znaczenie ma odpowiednie zaprojektowanie zbrojenia. Zbrojenie musi być ułożone tak, aby wytrzymało obciążenia zarówno poziome, jak i pionowe, które działają na skośną powierzchnię. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca połączenia stropu ze ścianami nośnymi oraz na załamania powierzchni stropu. W tych miejscach często dochodzi do koncentracji naprężeń, które mogą prowadzić do powstawania pęknięć.

Proces wykonania stropu skośnego żelbetowego

Wykonanie stropu skośnego żelbetowego rozpoczyna się od przygotowania odpowiedniego szalunku. Szalunek musi być wykonany z materiałów, które wytrzymają ciężar mieszanki betonowej i zapewnią uzyskanie gładkiej powierzchni stropu. Najczęściej wykorzystuje się deski lub płyty szalunkowe, które układa się na stelażu z drewnianych belek lub metalowych profili. Stelaż musi być odpowiednio podparty stemplami, rozmieszczonymi w taki sposób, aby wytrzymały ciężar betonu.

Po wykonaniu szalunku przystępuje się do układania zbrojenia. Zbrojenie składa się z prętów głównych, które przenoszą główne obciążenia, oraz prętów rozdzielczych, które zapewniają równomierne rozłożenie naprężeń. W przypadku stropów skośnych szczególnie ważne jest odpowiednie zagęszczenie zbrojenia w miejscach połączenia z innymi elementami konstrukcji oraz w załamaniach płyty stropowej. Pręty zbrojeniowe muszą być ułożone na odpowiednich dystansach od szalunku, co zapewni ich odpowiednie otulenie betonem.

Ostatnim etapem jest betonowanie, które wymaga szczególnej staranności. Mieszanka betonowa powinna być odpowiednio płynna, aby dokładnie wypełniła szalunek i otoczyła zbrojenie, ale jednocześnie nie może być zbyt rzadka, aby nie spływała po skośnych powierzchniach. Betonowanie najlepiej wykonywać etapami, zaczynając od najniższych części stropu i stopniowo przesuwając się ku górze. Po wylaniu betonu konieczne jest jego dokładne zagęszczenie, najczęściej przy użyciu wibratorów, co zapobiegnie powstawaniu pustek powietrznych i zapewni odpowiednią wytrzymałość stropu.

Najczęściej zadawane pytania

• Czy strop skośny żelbetowy jest droższym rozwiązaniem niż strop drewniany? Tak, strop żelbetowy jest zwykle droższym rozwiązaniem ze względu na koszty materiałów, konieczność wykonania szalunku i większe nakłady pracy, ale oferuje lepsze parametry użytkowe.
• Jak długo trwa wiązanie betonu w stropie skośnym? Pełne wiązanie betonu trwa minimum 28 dni, ale już po około 7 dniach można ostrożnie rozpocząć dalsze prace.
• Czy można wykonać strop skośny żelbetowy w istniejącym budynku? Tak, ale wymaga to dokładnej analizy konstrukcyjnej i często wzmocnienia istniejących ścian nośnych.
• Jakie są główne zalety stropu skośnego żelbetowego? Większa wytrzymałość, lepsza izolacja akustyczna, odporność ogniowa i mniejsze odkształcenia pod obciążeniem.
• Jaka jest minimalna grubość stropu skośnego żelbetowego? Zazwyczaj jest to około 12-15 cm, ale dokładna wartość zależy od projektu i obciążeń.

ŹRÓDŁO:

• [1]https://stropy.pl/artykuly/jak-wykonac-strop-zelbetowy-przeglad-typow-stropow-zelbetowych/[1]
• [2]https://budujemydom.pl/stan-surowy/sciany-i-stropy/a/803-jak-sie-wykonuje-stropy-zelbetowe[2]
• [3]https://proarchikon.pl/wiedza/12-strop-wylewany-nad-poddaszem[3]

Przygotowanie i szalowanie stropu skośnego – kluczowe zasady i techniki

Szalowanie stropu skośnego żelbetowego wymaga szczególnej uwagi i precyzji. Pochyłość powierzchni wprowadza dodatkowe wyzwania techniczne, których nie spotykamy przy stropach poziomych. Skuteczne szalowanie musi nie tylko podtrzymać ciężar betonu podczas wiązania, ale również zapewnić odpowiedni kształt i zapobiec zsuwaniu się mieszanki betonowej.

Dobrze zaprojektowane i wykonane szalowanie to fundament trwałego stropu skośnego, który będzie służył przez dziesięciolecia bez usterek i problemów konstrukcyjnych.

Dobór odpowiednich materiałów szalunkowych

Przy konstrukcji szalunków dla stropu skośnego kluczowy jest wybór odpowiednich materiałów. Tradycyjne deskowanie z drewna o grubości minimum 25 mm sprawdza się przy mniejszych powierzchniach, jednak przy większych projektach warto rozważyć systemy szalunkowe z płyt wodoodpornych lub aluminiowych. Materiały te zapewniają lepszą stabilność i odporność na odkształcenia pod ciężarem betonu.

Pamiętajmy, że deski układane zbyt blisko siebie mogą, pod wpływem wilgoci z betonu, rozszerzać się i wzajemnie wypychać, co prowadzi do nierówności powierzchni stropu. Optymalna odległość między deskami powinna uwzględniać ich naturalne zachowanie przy kontakcie z wodą, co jest szczególnie istotne przy powierzchniach skośnych.

Prawidłowe rozmieszczenie podpór

W przypadku stropów skośnych właściwe rozmieszczenie i zagęszczenie podpór jest krytycznym elementem całego procesu. Ze względu na działanie sił poziomych, stemple muszą być rozmieszczone gęściej niż w przypadku stropów poziomych – zaleca się zachowanie odstępów od 0,8 do maksymalnie 1,2 metra, w zależności od kąta nachylenia stropu.

Każdy stempel musi być odpowiednio zabezpieczony przed przesunięciem zarówno w pionie, jak i w poziomie. Pomocne jest zastosowanie trójnogów lub krzyżaków stabilizujących, a także dodatkowych elementów blokujących ruch wzdłuż płaszczyzny stropu.

Przy montażu podpór należy zwrócić szczególną uwagę na:

• Równomierne rozłożenie obciążeń na całej powierzchni
• Dodatkowe wzmocnienia przy załamaniach powierzchni stropu
• Stabilne i wypoziomowane ustawienie każdego stempla
• Zabezpieczenie przed przypadkowym przesunięciem podczas prac

Techniki zabezpieczania szalunku przed zsuwaniem

Najważniejszym wyzwaniem przy szalowaniu stropu skośnego jest przeciwdziałanie siłom grawitacji, które dążą do zsunięcia szalunku i świeżego betonu. Skutecznym rozwiązaniem jest zastosowanie systemu listew poprzecznych i klinów blokujących, które zapobiegają przemieszczaniu się desek szalunkowych.

Szalunek należy montować zawsze od dołu ku górze, solidnie mocując każdy element do konstrukcji wsporczej. Warto również zastosować dodatkowe zabezpieczenia w postaci ukośnych stężeń, które zwiększają sztywność całej konstrukcji i przeciwdziałają odkształceniom pod ciężarem betonu. Przed betonowaniem konieczne jest dokładne sprawdzenie całej konstrukcji pod kątem stabilności i szczelności.

Kontrola jakości szalunku przed betonowaniem

Ostatnim, ale nie mniej ważnym krokiem przed wylaniem betonu jest dokładna kontrola wykonanego szalunku. Należy sprawdzić wszystkie połączenia, stabilność podpór oraz geometrię całej konstrukcji. Szczególną uwagę warto poświęcić miejscom szczególnie narażonym na naprężenia – przy załamaniach płaszczyzny stropu oraz przy połączeniach ze ścianami nośnymi.

Po zakończonej kontroli, a tuż przed betonowaniem, powierzchnię szalunku pokrywamy środkiem antyadhezyjnym, który ułatwi późniejsze rozszalowanie bez ryzyka uszkodzenia powierzchni betonu. Dobrze wykonane szalowanie to połowa sukcesu w realizacji trwałego i estetycznego stropu skośnego żelbetowego.

Zbrojenie stropu skośnego żelbetowego – schemat i praktyczne wskazówki

Zbrojenie stropu skośnego to kluczowy etap wykonania konstrukcji, który wymaga szczególnej uwagi ze względu na sposób przenoszenia obciążeń. W przeciwieństwie do standardowych stropów poziomych, konstrukcje skośne są narażone na dodatkowe naprężenia wynikające z pochylenia płaszczyzny. Właściwe rozmieszczenie prętów zbrojeniowych jest fundamentem trwałości i bezpieczeństwa całej konstrukcji dachu.

Przy projektowaniu zbrojenia stropu skośnego należy uwzględnić specyfikę obciążeń, które działają zarówno prostopadle, jak i równolegle do powierzchni płyty. Dlatego też schemat zbrojenia musi być bardziej złożony niż w przypadku stropów poziomych.

Dobór i rozmieszczenie prętów zbrojeniowych

Prawidłowe zbrojenie stropu skośnego wymaga zastosowania odpowiednich średnic i rozstawu prętów. Dla głównego zbrojenia nośnego zaleca się użycie prętów o średnicy Φ12-Φ16 mm, rozmieszczonych w odstępach 15-20 cm – czyli gęściej niż w przypadku stropów poziomych. Pręty rozdzielcze o średnicy Φ8-Φ10 mm układa się prostopadle do zbrojenia głównego.

Schemat rozmieszczenia prętów powinien uwzględniać następujące elementy:

• Zagęszczenie zbrojenia przy podporach i w miejscach koncentracji naprężeń
• Dodatkowe pręty ukośne w narożnikach i przy załamaniach płaszczyzny
• Wzmocnienie krawędzi stropu odpowiednio zakotwionymi prętami
• Dozbrojenie miejsc szczególnie obciążonych (np. pod przyszłymi ściankami działowymi)

Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe otulenie prętów betonem, które w przypadku stropów skośnych nie powinno być mniejsze niż 2,5-3 cm. Zapewni to odpowiednią ochronę przed korozją i właściwą współpracę zbrojenia z betonem.

Techniki wykonawcze i najczęstsze błędy

Wykonując zbrojenie stropu skośnego, warto zastosować kilka sprawdzonych technik, które zwiększą trwałość i wytrzymałość konstrukcji. Kluczowe jest stabilne połączenie zbrojenia stropu z wieńcem – pręty należy zagiąć na długość minimum 40 średnic i solidnie zakotwić w zbrojeniu wieńca. Wszystkie połączenia powinny być wykonane drutem wiązałkowym o grubości 1-1,5 mm.

Do najczęstszych błędów wykonawczych należą:

• Zbyt rzadkie rozmieszczenie prętów głównych
• Niewystarczające zakotwienie zbrojenia w konstrukcji nośnej
• Brak lub niewłaściwe użycie dystansów zapewniających otulinę
• Pomijanie zbrojenia przeciwskurczowego

Przed zalaniem betonem warto przeprowadzić szczegółową kontrolę wykonanego zbrojenia, zwracając uwagę na stabilność konstrukcji i zgodność z projektem. Pomoże to uniknąć kosztownych błędów, które mogłyby wpłynąć na bezpieczeństwo i trwałość całej konstrukcji.

Specjalne rozwiązania dla dużych spadków

Przy stropach o znacznym nachyleniu (powyżej 30°) konieczne jest zastosowanie specjalnych rozwiązań konstrukcyjnych. W takich przypadkach często projektuje się dodatkowe żebra usztywniające, które przejmują część obciążeń i zapobiegają nadmiernym odkształceniom płyty. Żebra takie zbrojone są zazwyczaj czterema prętami Φ12 mm, połączonymi strzemionami Φ6-Φ8 mm rozstawionymi co 15-20 cm.

Dla stropów skośnych o dużym nachyleniu zaleca się również zastosowanie betonu o wyższej klasie wytrzymałości (minimum C25/30) oraz odpowiedniej konsystencji, która zapobiegnie spływaniu mieszanki podczas betonowania. Prawidłowo wykonane zbrojenie w połączeniu z właściwą mieszanką betonową zapewni trwałość i bezpieczeństwo konstrukcji stropu skośnego przez wiele dekad użytkowania.

Betonowanie i pielęgnacja stropu – jak uzyskać idealną wytrzymałość

Betonowanie stropu skośnego to prawdopodobnie najtrudniejszy etap całego procesu budowlanego, który wymaga szczególnej precyzji. Prawidłowo przeprowadzony proces betonowania decyduje o finalnej wytrzymałości konstrukcji, która w przypadku skosów musi sprostać nie tylko obciążeniom pionowym, ale również siłom działającym równolegle do powierzchni. Właściwe przygotowanie mieszanki oraz jej staranna pielęgnacja po wylaniu stanowią fundament trwałej konstrukcji, której nie można zaniedbać ani przyspieszyć.

Zanim przystąpisz do betonowania, sprawdź czy szalunek jest stabilny i szczelny, a zbrojenie prawidłowo ułożone. Wyobrażasz sobie konsekwencje zaniedbania tego kroku? Naprawy wadliwie wykonanego stropu skośnego są niezwykle kosztowne, a czasem wręcz niemożliwe!

Dobór i przygotowanie mieszanki betonowej dla powierzchni skośnych

Przy betonowaniu stropów o nachyleniu kluczowy jest dobór odpowiedniej konsystencji mieszanki – zbyt płynna będzie spływać po skosie, zbyt gęsta utrudni dokładne rozprowadzenie i zagęszczenie. Dla stropów o nachyleniu do 30° najlepiej sprawdza się mieszanka półplastyczna o opadzie stożka 4-6 cm, natomiast przy większych spadkach warto zastosować domieszki opóźniające wiązanie i redukujące spływ.

Dla stropów skośnych rekomendowany jest beton o klasie wytrzymałości minimum C20/25, a w przypadku konstrukcji bardziej obciążonych nawet C25/30. Temperatura otoczenia podczas betonowania powinna mieścić się w przedziale 5-25°C, co zapewni optymalne warunki wiązania i narastania wytrzymałości.

Podczas przygotowania mieszanki zwróć uwagę na:

• Właściwy stosunek wody do cementu – nieprzekraczający 0,5
• Odpowiednią krzywą uziarnienia kruszywa – maksymalne ziarno 16 mm
• Dodatki poprawiające urabialność i redukujące skurcz
• Jednolitość mieszanki w całej objętości

Techniki betonowania stropów o różnym nachyleniu

Betonowanie stropu skośnego zawsze zaczynaj od najniższego punktu, stopniowo przesuwając się ku górze. Ta metoda pozwala na kontrolowane rozprowadzanie betonu i zapobiega jego niekontrolowanemu spływaniu. Przy większych powierzchniach podziel prace na etapy, zachowując „mokre” krawędzie poprzednich sekcji, co zapewni monolityczność konstrukcji.

Zagęszczanie betonu na powierzchniach skośnych wymaga szczególnej staranności i techniki. Wibratory zanurzeniowe należy stosować pionowo, zagłębiając je na głębokość około 5-10 cm w warstwę już ułożoną, co zapobiega rozwarstwieniu mieszanki. Przy dużych nachyleniach lepiej sprawdzają się listwy wibracyjne, które dają lepszą kontrolę nad równomiernością zagęszczenia.

Pamiętaj, że proces betonowania powinien przebiegać nieprzerwanie, a ewentualne przerwy technologiczne należy wcześniej zaplanować i wykonać specjalne dylatacje. Typowym błędem amatorów jest próba jednoczesnego betonowania zbyt dużej powierzchni, co niemal zawsze prowadzi do nierównomiernego wiązania i powstawania pęknięć.

Pielęgnacja betonu – klucz do optymalnej trwałości

Po zakończeniu betonowania rozpoczyna się najważniejszy dla wytrzymałości etap – pielęgnacja świeżego betonu. W przypadku stropów skośnych jest ona szczególnie krytyczna, ponieważ nierównomierne wysychanie prowadzi do zwiększonego skurczu i mikropęknięć.

Świeżo wylany beton należy zabezpieczyć przed:

• Zbyt szybkim wysychaniem – przez regularne zraszanie wodą lub przykrycie folią
• Ekstremalnymi temperaturami – zarówno upałem, jak i mrozem
• Opadami atmosferycznymi w pierwszych godzinach wiązania
• Drganiami i obciążeniami mechanicznymi przez minimum 7 dni

Prawidłowa pielęgnacja powinna trwać minimum 7-14 dni, w zależności od warunków atmosferycznych i rodzaju zastosowanego cementu. Zbyt wczesne rozszalowanie niemal zawsze prowadzi do ugięć i trwałych odkształceń stropu, dlatego zdecydowanie zaleca się utrzymanie pełnego podparcia przez minimum 21 dni, a częściowego nawet do 28 dni od wylania.

Pełną wytrzymałość projektową beton osiąga dopiero po 28 dniach dojrzewania, choć już po tygodniu uzyskuje około 70% docelowej wytrzymałości. Systematyczna kontrola wilgotności i temperatury dojrzewającego betonu to niewielki wysiłek w porównaniu z problemami, jakie może spowodować niewłaściwie pielęgnowany strop skośny.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu stropu skośnego i jak ich uniknąć

Wykonanie stropu skośnego żelbetowego to zadanie wymagające precyzji i wiedzy technicznej. Nawet pozornie drobne błędy mogą prowadzić do poważnych konsekwencji konstrukcyjnych, od niepożądanych ugięć po ryzyko awarii całej konstrukcji. Świadomość typowych pułapek i umiejętność ich unikania to klucz do realizacji trwałego i bezpiecznego stropu, który będzie służył przez dziesięciolecia.

Jednym z najpoważniejszych błędów jest przystąpienie do prac bez właściwego projektu konstrukcyjnego. Każdy strop skośny wymaga indywidualnych obliczeń uwzględniających nie tylko nachylenie płaszczyzny, ale również specyfikę obciążeń i powiązania z istniejącą konstrukcją budynku. Amatorskie podejście typu „na oko” niemal zawsze kończy się problemami.

Błędy projektowe i konstrukcyjne

Nieuwzględnienie obciążeń dynamicznych to częsty błąd przy projektowaniu stropów skośnych. W przeciwieństwie do stropów poziomych, konstrukcje pochyłe są narażone na dodatkowe siły poziome, które mogą prowadzić do przeciążeń w przypadku niewłaściwego zaprojektowania.

Kolejnym problemem jest nieprawidłowe połączenie stropu skośnego z istniejącą konstrukcją budynku. Bez odpowiedniego zakotwienia i dylatacji, różnice w pracy obu elementów prowadzą do powstawania pęknięć i rys na styku konstrukcji. Szczególnej uwagi wymagają połączenia stropu z wieńcami oraz ścianami nośnymi.

Błędy wykonawcze krytyczne dla trwałości

Podczas realizacji stropu skośnego często popełniane są błędy, które bezpośrednio wpływają na jego trwałość:

• Ignorowanie warunków atmosferycznych – betonowanie w czasie mrozu lub upału bez zabezpieczeń
• Niewłaściwy transport mieszanki betonowej powodujący jej segregację
• Brak odpowiedniego wibrowania betonu na całej powierzchni
• Nieuwzględnienie dodatkowego zbrojenia przy otworach i przejściach
• Zbyt szybkie obciążanie stropu przed osiągnięciem pełnej wytrzymałości

Szczególnie krytyczne jest lekceważenie właściwego odwodnienia stropu skośnego. Bez odpowiedniego spadku i systemu odprowadzania wody, każda nieszczelność w warstwie hydroizolacyjnej może prowadzić do zawilgocenia konstrukcji i degradacji betonu, zwłaszcza w okresie zimowym.

Pułapki podczas wykończenia i izolacji

Nawet idealnie wykonany strop skośny żelbetowy nie spełni swoich funkcji bez właściwego wykończenia. Często pomijanym aspektem jest odpowiednia izolacja termiczna dostosowana do specyfiki powierzchni pochyłej. Standardowe rozwiązania stosowane na dachach płaskich mogą okazać się niewystarczające przy większych nachyleniach.

Nieprawidłowe wykonanie obróbek blacharskich i połączeń z elementami odwodnienia to kolejny błąd prowadzący do przecieków i degradacji konstrukcji. Warto zwrócić szczególną uwagę na detale wykończeniowe przy kominach, oknach połaciowych i innych przejściach przez strop.

Wykonanie stropu skośnego żelbetowego to proces wymagający wiedzy i doświadczenia. Pamiętajmy, że koszt naprawy wadliwie wykonanego stropu znacznie przewyższa nakłady potrzebne na jego prawidłowe wykonanie. Świadomość potencjalnych błędów oraz konsekwentne przestrzeganie zasad sztuki budowlanej gwarantują uzyskanie trwałej i bezpiecznej konstrukcji, która będzie służyć przez kolejne pokolenia.

Szymon Brodziak

Po ukończeniu studiów, rozpocząłem karierę zawodową w jednej z czołowych firm budowlanych, gdzie przez kilka lat pracowałem nad projektami budowlanymi o różnym charakterze – od domów jednorodzinnych po większe inwestycje komercyjne. Z biegiem czasu zacząłem specjalizować się w pracach wykończeniowych i dekoratorskich, ponieważ właśnie w tym obszarze czułem, że mogę połączyć swoją pasję do estetyki z techniczną precyzją. [email protected]